Στην Πολωνία, το πρώτο αστέρι που θα εμφανιστεί στον ουρανό την παραμονή των Χριστουγέννων σηματοδοτεί την έναρξη της γιορτής. Στην Ιταλία, μαγειρεύουν φακές στο πρωτοχρονιάτικο τραπέζι τους για το συμβολισμό των κερμάτων και της αφθονίας που εύχονται να αποκτήσουν στη ζωή τους. Οι Εβραίοι, από την άλλη, πιστεύουν ότι την Πρωτοχρονιά πρέπει να τρως γλυκά για να είναι «ζαχαρωτοί» και οι επόμενοι 12 μήνες του χρόνου. Και εμείς οι Ελληνες; Πόσο καλά γνωρίζουμε τα παραδοσιακά ελληνικά Χριστουγεννιάτικα έθιμα;
Τα Χριστούγεννα είναι η μοναδική γιορτή που περιμένουμε εν αγωνιώς μικροί και μεγάλοι. Πέραν της θρησκευτικής τους σημασίας για τον Χριστιανισμό είναι και μία ευκαιρία να έρθουν πιο κοντά οι οικογένειες. Τάρανδοι, Χριστουγεννιάτικα δέντρα, Άγιοι Βασίληδες και ξωτικά είναι οι πρώτες, κλασσικές εικόνες που έρχονται στο μυαλό μας αυτές τις μέρες. Είναι όμως μόνο αυτά τα έθιμα των Χριστουγέννων; Σίγουρα ο σύγχρονος τρόπος ζωής με τις πολλαπλές ευθύνες δεν αφήνει πολλά περιθώρια για τυπικότητες. Κάποιοι όμως επιμένουν να διατηρούν τις παράδοσεις.
Το έθιμο του Χριστουγεννιάτικου δέντρου. Το στόλισμα του Χριστουγεννιάτικου δέντρου είναι η ουσία των Χριστουγέννων. Σήμερα αποτελεί ένα διεθνές χριστουγεννιάτικο έθιμο. Λέγεται ότι στην πατρίδα μας, το έφεραν για πρώτη φορά οι Βαυαροί στην Αθήνα. Οι πρόγονοί μας χρησιμοποιούσαν το χριστόξυλο ή δωδεκαμερίτης ή σκαρκάνζαλος, ένα χοντρό ξύλο από αχλαδιά ή αγριοκερασιά με αγκάθια το οποίο τοποθετούσαν την παραμονή των Χριστουγέννων στο τζάκι του σπιτιού. Η στάχτη των ξύλων προφύλασσε το σπίτι και τα χωράφια από κάθε κακό. Στη συνέχεια το χριστόξυλο αντικαταστάθηκε από το χριστουγεννιάτικο δέντρο που ήταν έθιμο Γερμανικής προέλευσης για να εξαπλωθεί σε όλα τα σπίτια παγκοσμίως. Ωστόσο το χριστουγεννιάτικο δέντρο υπήρχε ήδη στην αρχαία Ελλάδα όπου τα παιδιά περιφέρονταν στους δρόμους με στολισμένα κλαδιά δέντρων, τραγουδώντας την Ειρεσιώνη, τα αρχαία ελληνικά κάλαντα.
Το χριστόψωμο είναι έθιμο καθαρά χριστιανικό. Το ζύμωμα γίνεται με ιδιαίτερη ευλάβεια και εκλεκτά υλικά ( π.χ. ειδική μαγιά από ξερό βασσιλικό). Στο κέντρο μπαίνει ένα αυγό ή ένα καρύδι συμβολίζοντας τη γονιμότητα, ενώ είναι απαραίτητος ο χαραγμένος σταυρός όπως και διάφορα άλλα σκαλιστά κεντήματα πάνω στο ζυμάρι που συμβολίζουν τον καημό και το όνειρο της ελληνικής αγροτιάς.
Οι πιστοί στις παραδόσεις βάζουν 12 αδράχτια στο τζάκι από τα Χριστούγεννα μέχρι τα Φώτα για να μην κατεβαίνουν οι καλικάντζαροι από την καπνοδόχο. Επίσης αποφεύγουν τις ελιές, τα σύκα και τα φασόλια από την παραμονή των Χριστουγέννων μέχρι τα Θεοφάνεια που φεύγουν οι καλικάντζαροι για να μην βγάλουν καλόγηρους.
Το “πάντρεμα της φωτιάς” είναι ένα από τα άγνωστα σε πολλούς έθιμα της χώρας μας. Την παραμονή των χριστουγέννων σε διάφορα μέρη της Ελλάδας οι πιστοί καίνε ένα ξύλο με θηλυκό όνομα όπως κερασιά με ένα ξύλο από αγκαθωτά δέντρα με αρσενικό όνομα για να διώξουν κάθε είδους δαιμονικό ον. Στη Θεσσαλία μάλιστα τα κορίτσια βάζουν κλωνάρια κέδρου στο αναμμένο τζάκι και τα αγόρια κλαδιά από αγριοκερασιά συμβολίζοντας προσωπικές τους επιθυμίες και μια όμορφη, γεμάτη τύχη ζωή. Όποιο κλωνάρι καεί πιο γρήγορα αποτελεί καλό σημάδι και “αποκαλύπτει” πιο κορίτσι ή αγόρι θα παντρευτεί πρώτο.
Στην Κεντρική Ελλάδα τα μεσάνυχτα της παραμονής των Χριστουγέννων γίνεται το “τάϊσμα της βρύσης”. Σύμφωνα με αυτό το έθιμο οι κοπέλες πηγαίνουν στη πιο κοντινή τους βρύση "για να κλέψουν το άκραντο νερό". Το λένε άκραντο, δηλαδή αμίλητο γιατί τα κορίτσια δεν μιλάνε μεταξύ τους στη διαδρομή. Αλείφουν τη βρύση με βούτυρο και μέλι, με την ευχή όπως τρέχει το νερό έτσι να τρέχει και η προκοπή στο σπίτι τον καινούριο χρόνο και όπως γλυκό είναι το μέλι, έτσι γλυκιά να είναι και η ζωή τους. Λένε μάλιστα πως όποια πάει πρώτη στη βρύση, αυτή θα είναι και η πιο τυχερή ολόκληρο το χρόνο. Όταν λοιπόν φτάσουν στη βρύση την “ταίζουν” με διάφορες λιχουδιές, όπως βούτυρο, ψωμί, τυρί, όσπρια ή κλαδί ελιάς, “κλέβουν το νερό” στο οποίο ρίχνουν ένα βατόφυλλο και τρία χαλίκια και επιστρέφουν αμίλητες μέχρι να πιει όλη η οικογένεια από το νερό. Ραντίζουν με το ίδιο νερό το σπίτι και σκορπούν τα τρία χαλίκια.
Αλλά και τα νησιά μας έχουν δικά τους ξεχωριστά έθιμα. Στην Κεφαλλονιά, καθώς και στα άλλα νησιά των Επτανήσων, το βράδυ της παραμονής της Πρωτοχρονιάς, οι κάτοικοι του νησιού κατεβαίνουν στους δρόμους κρατώντας μπουκάλια με κολώνιες και ραίνουν ο ένας τον άλλον. Χαρακτηριστική είναι η τελευταία ευχή του χρόνου που ανταλάσσουν: "Καλή Αποκοπή", δηλαδή με το καλό να αποχωριστούμε τον παλιό χρόνο. Το πρωί της Πρωτοχρονιάς η μπάντα του δήμου περνάει από όλα τα σπίτια και τραγουδάει καντάδες και κάλαντα.
“Άχνη ζάχαρη ή μέλι;”. Στο παρελθόν τα μελομακάρονα τα έτρωγαν μόνο τα Χριστούγεννα μετά την λήξη της νηστείας. Σε αντίθεση οι κουραμπιέδες ήταν αποκλειστικά για την Πρωτοχρονιά. Ευτυχώς που σήμερα δεν ισχύει ο διαχωρισμός αυτός.
Κύριο πιάτο την ήμερα των Χριστουγέννων είναι η γαλοπούλα γεμιστή με διάφορα υλικά. Το φαγητό αυτό έφτασε στην Ευρώπη από το Μεξικό το 1824 μ.Χ. Ωστόσο, σε αρκετές περιοχές της χώρας μας, κυρίως στη Θεσσαλία και την Κρήτη διατηρείται το έθιμο της κοτόσουπας.
Η βασιλόπιτα είναι από τα ελάχιστα αρχέγονα έθιμα που εξακολουθούν να επιβιώνουν μέχρι σήμερα. Παρασκευάζεται από τους χριστιανούς παραμονές της Πρωτοχρονιάς και κόβεται ακριβώς το μεταμεσονύκτιο που αλλάζει ο χρόνος. Σύμφωνα με την παράδοση όποιος βρει το χρυσό φλουρί που περιέχει θα έχει κάλη τύχη το νέο έτος.
Το πρωτοχρονιάτικο ρόδι επίσης από τα πιο γνωστά έθιμα. Την στιγμή που αλλάζει ο χρόνος ο νοικοκύρης του σπιτιού σπάει στην εξώπορτα ένα ρόδι που αποτελεί σύμβολο αφθονίας, καλής τύχης και γονιμότητας ώστε να πεταχτούν οι ρώγες του παντού. Όσο πιο γερές και κόκκινες είναι οι ρώγες, τόσο χαρούμενες και ευλογημένες θα είναι οι μέρες του νέου έτους. Έπειτα μπαίνει στο σπίτι με το δεξί κάνοντας το γνωστό ποδαρικό.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου